Nazwa starca jakubka według podań ludowych wywodzi się z faktu, że pełne kwitnienie tej niezwykłej rośliny przypada właśnie 25 lipca. Jest to dzień poświęcony świętemu Jakubowi – Apostołowi.

Kwitnie od czerwca do września.

Starzec jakubek charakteryzuje się wysoką łodygą, osiągającą nawet 120 cm wysokości. Łodyga zazwyczaj rozgałęzia się tworząc nagie lub wełnisto owłosione długie pędy. Liście są lirowate i pierzastodzielne – ich odcinki odstają od łodyg niemal pod kątem prostym. Im wyżej położone, tym są mniejsze.  Na samym szczycie łodygi występuje okazały, luźny i rozpierzchły kwiatostan. Tworzą go żółte kwiaty, zebrane w podbaldachy. Koszyczki o średnicy 1,5-2,5 cm są złożone z kwiatów języczkowych, płasko rozłożonych i występujących na brzegu kwiatostanu oraz z kwiatów rurkowatych, gęsto upakowanych wewnątrz. Wkrótce po kwitnieniu pojawiają się jedwabiste, białe włoski.

Starzec jakubek jest rośliną żywicielską larw proporzycy marzymłódki.

Roślina ta od wieków była stosowana przez ludowych znachorów do leczenia wielu chorób i schorzeń. Starzec jakubek był pospolitym składnikiem ludowych nalewek przygotowanych przez większość polskich zielarzy. Choć ostatnio starzec jakubek stracił na swoim znaczeniu w ziołolecznictwie, nadal wielu zielarzy wykorzystuje go w swoich recepturach.

Jeszcze w latach 80 XX w. stosowano nalewki i napary z ziela starca jakubka jako środek rozkurczowy, hamujący nadmierne krwawienia miesiączkowe, znoszący kolki, skurcze jelit, obniżający ciśnienie krwi, moczopędny i pobudzający czynności wątroby.

Paradoksalnie w tradycyjnej medycynie naturalnej ziele jakubka było polecane przy chorobach wątroby, a zewnętrznie w leczeniu nowotworów, wyprysków i trudno gojących się ran.

Jednak rozwój nowoczesnej medycyny naukowej spowodował, że zachwyt towarzyszący leczniczym właściwościom roślinom z gatunku starca jakubka stopniowo zmniejszał się i stygł.

Okazało się bowiem, że cała rodzina Starców zawiera alkaloidy pirolizydynowe, które działają mutagennie, kancerogennie i hepatotoksycznie. Stwierdzono to doświadczalnie na zwierzętach, używając czystych form alkaloidów.

Starzec Jakubek zawiera alkaloidy – 0,2% w suchej masie, do 2,5% olejku eterycznego, ok. 4,8% soli mineralnych (sporo fosforu), inulinę, flawonoidy (rutyna).

Działanie hepatotoksyczne całej rodziny Starców zostało zgłoszone naukowo już w 1920 r., w latach 50. XX w. ustalono przemiany alkaloidów pirolizydynowych i powstawanie toksycznych metabolitów. Właśnie ze względu na to działanie, Starzec jakubek stracił znaczenie w medycynie.

Jak wiadomo alkaloidy występują dość powszechnie. Ich związki zawierają bowiem tak znane zioła jak: żywokost, lepiężnik, podbiał, żmijowiec, ogórecznik czy farbownik. Jednak w przypadku tych roślin stężenie alkaloidów jest nieznaczne, natomiast w przypadku starców, w tym starca jakubka – bardzo duże. Dlatego dziś zaleca się używanie ekstraktów uzyskiwanych z liści i kwiatów starca jakubka tylko do krótkotrwałych kuracji.

W żadnym wypadku nie należy podawać go kobietom w ciąży lub matkom karmiącym.

fot. Anna Jakimiuk

Jest szczególnie niebezpieczny dla koni i kuców, niezależnie od tego czy świeży, zwiędły czy wysuszony. Nie ma znaczenia czy koń jednorazowo spożyje większą ilości starca czy też niewielkie jego ilości w dłuższym okresie, gdyż kumuluje się on w organizmie. Zatrucie wyniszcza wątrobę oraz prowadzi do uszkodzeń neurologicznych, w skutek czego następuje śmierć zwierzęcia.

Nawet niewielka dawka wyciągu ze starca jakubka jest bardzo niebezpieczna również dla małych zwierząt domowych – psów, kotów. Może stanowić dla nich nawet śmiertelne zagrożenie.