W jej obrębie można naliczyć setki dębów o pierścienicowych obwodach pni powyżej 500, a niekiedy nawet 600 cm. Jest ich tak wiele, że nie nadaje się im nawet statusu pomników przyrody, zwłaszcza że i tak rosną na terenach chronionych. Chyba większość z nas zna Szlak Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich.

Jednym z wielu pokaźnych, wiekowych i owianych królewską historią dębów w granicach tej ścieżki edukacyjnej jest Dąb szypułkowy „Aleksander Jagiellończyk” o wysokości 31 m i obwodzie 352 cm.

Współrzędne drzewa: Szerokość: 52º43’, 56,56’’N Długość: 23º47’, 17,80’’ E

Jego wiek określono na ok. 300 lat. Owiany został historią Wielkiego Księcia Litewskiego, późniejszego Króla Polski Aleksandra Jagiellończyka. Wszelkie źródła powiadają, że król w latach 1501 – 1506 u boku swojej żony Heleny Moskiewskiej odbywał liczne polowania na żubry w Puszczy Białowieskiej.

Ścieżka Szlak Dębów Królewskich i Wielkich Książąt Litewskich o długości 1 km prowadzi po zmodernizowanej drewnianej kładce przez fragment lasu ze znaczącą koncentracją starych, wieloletnich dębów. Trasa wiąże walory przyrodnicze z elementami historycznymi nadając drzewom imiona historycznych polskich władców. Szlak znajduję się na terenie Nadleśnictwa Białowieża, w leśnictwie Nowe, w oddziale 367Ai przy drodze Narewkowskiej, prowadzącej z Białowieży do Narewki.

Jednak wyjątkowe okazy drzew możemy spotkać również na pozostałym terenie Puszczy Białowieskiej, np. na terenie Ośrodka edukacji leśnej „Jagiellońskie”.

Rośnie tam Dąb szypułkowy, którego szacowany wiek określa się na ok. 250 lat, jego obwód wynosi 433 cm. Cechy morfologiczne drzewa, świadczą o jego pełnej zdrowotności oraz witalności, w wyniku czego został zaliczony i oznaczony jako Pomnik Przyrody w Nadleśnictwie Białowieża.

Współrzędne drzewa: szerokość: 52º40’, 31,64’’N; długość: 23º51’, 36,33’’E

Dąb szypułkowy rośnie na uroczysku „Jagiellońskie”, w sąsiedztwie dwóch równie wiekowych dębów w zwartym kompleksie budynków w stylu dworków polskich. Ich budowa rozpoczęła się w roku 1924 i wiąże się z siedzibą Okręgowej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białowieży, którą pięć lat później przeznaczono na siedzibę Nadleśnictwa Jagiellońskie. Należy wspomnieć, iż na północ od ogromnego dębu ciągnie się trasa prowadząca do rezerwatu Wysokie Bagno, mającego na celu ochronę rzadkich w skali Polski siedlisk borealnej świerczyny na torfie.

W burzliwym okresie II wojny światowej Puszcza Białowieska targana była wieloma problemami, m.in. dotknął ją rozdział na dwie części, polską i białoruską co spowodowało że większa część Nadleśnictwa Jagiellońskie znalazła się po stronie naszych wschodnich sąsiadów.

Pozostawiona samej sobie siedziba byłego nadleśnictwa, od 1950 r. zyskała nowych zarządców, którymi zastały Wojska Ochrony Pogranicza. Po roku 1990, teren wraz z całą zabudową przeszedł we własność Lasów Państwowych.

W miejscu tym, od wielu lat prężnie funkcjonuje edukacja leśna społeczeństwa, prowadzone są zajęcia edukacyjne dla dzieci i młodzieży, w których uczestnicy mogą zapoznać się z historią Puszczy Białowieskiej, historycznymi związkami człowieka z lasem oraz sposobami prowadzenia racjonalnej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Po barwnej historii, wielu zmian, przekształceń wiekowe dęby od zawsze towarzyszyły człowiekowi w tej części Puszczy. Aktualnie już na stałe zagościły na mapie Nadleśnictwa Białowieża i do dziś bacznie przyglądają się na turystów odwiedzających Ośrodek edukacji leśnej przy Nadleśnictwie Białowieża.

Dojazd do Ośrodka Edukacji Leśnej „Jagiellońskie” możliwy jest przez wieś Grudki lub przez miejscowość Podolany.

Kolejnym ciekawym drzewem jest ponad 100 - letni Kasztanowiec zwyczajny znajdujący się przy osadzie leśnej „Średnia Budka” na terenie leśnictwa Teremiski w oddziale 250 Bh, przy drodze tzw. Narewkowskiej, łączącej miejscowości Białowieża oraz Narewka.

Współrzędne drzewa: szerokość: 52º46’, 6,06’’N; długość: 23º45’ , 32,10’’E

To nietypowe dla lasów Puszczy Białowieskiej miejsce kryje za sobą ciekawą historię, przekazywaną przez wiele pokoleń ludzi związanych z tym miejscem.

Wg. opowieści „Średnia Budka” to miejsce, którego historia sięga wieku XIV. Jedna z legend mówi, że to właśnie w miejscu gdzie obecnie znajduję się osada oraz drzewo, w 1370 roku miały odegrać się drastyczne sceny podczas polowania Wielkiego Księcia Litwy Kiejstuta Giedyminowicza. Wielki Książę Trocki podczas niefortunnego polowania na Tura, został przez niego mocno poturbowany, doznając licznych obrażeń ciała. Jako ciekawostkę potwierdzającą fakty, można dodać, że w sąsiedztwie osady mieszkaniec Białowieży znalazł złotą monetę z wizerunkiem Księcia Kiejstuta.

Kolejnym wspomnieniem, lecz nieco bliższym historycznie, bo z roku 1908 jest informacja o samym powstaniu budowli w osadzie. Zgodnie w legendą, miała powstać tam leśniczówka, będąca miejscem zamieszkania i pracy ówczesnego leśniczego sprawującego nadzór nad okolicznymi lasami. To właśnie ten sam człowiek, miał zasadzić stary dzisiaj Kasztanowiec.

Z opowieści wiadomo również, że podczas polowań w Puszczy, Car przejeżdżając przy osadzie leśnej, zatrzymywał się na odpoczynek, spożywał posiłek, czerpał wodę ze studni (istnieje do dzisiaj), po czym odjeżdżał dalej zostawiając w ramach wdzięczności kilka monet.

Jeśli zawierzyć wszystkim opowieściom na ten temat, stwierdzić można że wiekowy Kasztan w sercu Puszczy pamięta wiele.

Opis drzew: Mateusz Nakielski, Nadleśnictwo Białowieża

Większość drzewostanów w Puszczy ma charakter naturalny, część z nich osiągnęła wiek powyżej 150 lat. Gatunkiem charakterystycznym jest tu świerk, zmieszany m.in. z dębem, brzozą, olszą, lipą, grabem, klonem, wiązem i jesionem. Puszcza posiada duże walory krajobrazowe, a rzeźba terenu jest mocno zróżnicowana. Obszarem Puszczy Boreckiej zarządzają dwa nadleśnictwa: Borki i Czerwony Dwór.

Kontynuując temat ciekawych i sędziwych drzew rosnących na terenie nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku, dotarliśmy do Nadleśnictwa Borki, które zachęca do zobaczenia niezwykle eleganckiego i dostojnego dębu szypułkowego w wieku ok. 400 lat, o obwodzie pnia 453 cm. Rośnie w leśnictwie Sarnianka, w oddziale 94 h, przy trasie rowerowej „Szlakiem Mazurskich Legend”. Według przekazów pod dębem miał odpoczywać Napoleon podczas odwrotu spod Moskwy, w oczekiwaniu na naprawę uszkodzonego podczas podróży powozu. Niestety szczęście nie dopisywało cesarzowi, bowiem dnia następnego, po wymianie koła, podczas przeprawy przez zamarznięte jezioro Żywy pod powozem pękł lód, pogrążając go w zimnej toni. Miejscowi utrzymują, że spoczywa na dnie do dzisiaj, rwąc rybakom sieci i broniąc dostępu do najlepszych łowisk. Być może skrywa też pamiątki po wielkim wodzu lub jego szkatułę?

Będąc na terenie Nadleśnictwa Borki warto również zobaczyć dwa okazałe dęby szypułkowe w leśnictwie Duży Kamień, w wieku ok. 500 lat.    

Jeden o obwodzie 528 cm w oddziale 290 g, drugi – za „Starą Leśniczówką” w  oddziale 289 g, imponuje obwodem 750 cm. Dęby Zygmunta, bo tak się właśnie nazywają, pamiętają zmierzch zakonu krzyżackiego, być może były rówieśnikami Zygmunta Augusta, stąd nazewnictwo przyjęte w nadleśnictwie. Ukształtowanie terenu wskazuje, że są pozostałością szpaleru drzew, biegnącego wzdłuż dawnej drogi. Kto podróżował tą drogą 500 lat temu? Czy była traktem handlowym czy trasą łupieżczych wypraw zaciętych Litwinów i elektorskich rycerzy? Niosła bogactwo magnackich fortun czy łzy i nieszczęście brańców? Dęby pamiętają wszystko i mogą wiele opowiedzieć uważnemu słuchaczowi.