Historia tworzenia rezerwatów przyrody na terenie RDLP w Białymstoku sięga 1947 roku. Wówczas został ustanowiony zarządzeniem Wojewody Olsztyńskiego pierwszy rezerwat przyrody „Jezioro Łuknajno” na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie. Rezerwat utworzono w celu zachowania cennych ekosystemów wodnych i lądowych oraz bogatej ornitofauny na czele z jedną z największych w Europie kolonii łabędzia niemego (Cygnus olor). Powierzchnia rezerwatu wynosi 1189,11 ha. Od 1976 r.  z uwagi na swoją wyjątkowo dużą wartość naukową, został objęty ochroną międzynarodową jako rezerwat biosfery w ramach programu UNESCO-MAB (Program „Człowiek i biosfera”). Ponadto od 1977 r. został objęty międzynarodową Konwencją Ramsarską, chroniącą obszary błotne i podmokłe.

Najmłodszymi  rezerwatami  przyrody na terenie RDLP w Białymstoku jest 9 nowych obiektów powstałych w 2024 roku w ramach inicjatywy pn. „100 rezerwatów przyrody na 100-lecie Lasów Państwowych” o łącznej powierzchni 1426 ha. Są to trzy rezerwaty w Puszczy Knyszyńskiej, trzy w Puszczy  Augustowskiej, jeden w Puszczy  Boreckiej i dwa w Lasach Skaliskich. Wśród nich znalazły się 4 rezerwaty torfowiskowe, 4 leśne i 1 florystyczny. Powstały one w głównej mierze w celu ochrony cennych obszarów hydrogenicznych oraz leśnych. Na przykład rezerwat Wiłkokuk położony na terenie Nadleśnictwa Pomorze w Puszczy Augustowskiej czy Łosinany, położony na terenie Nadleśnictwa Krynki w Puszczy Knyszyńskiej, powstały w celu zachowania cennych torfowisk oraz lasów i borów bagiennych wraz ze stanowiskami rzadkich, chronionych gatunków roślin.  
Rezerwat Dolina Rospudy, położony na terenie Nadleśnictwa Szczebra powstał w celu ochrony zachowania największego w Puszczy Augustowskiej ekosystemu torfowiskowego wraz z otaczającymi borami i lasami bagiennymi oraz związaną z nimi bioróżnorodnością oraz zachodzącymi w nim procesami naturalnymi.
 

Nadleśnictwa Puszczy Białowieskiej, Knyszyńskiej, Boreckiej, Rominckiej i Augustowskiej są wiodące, zarówno pod względem liczby, jak i powierzchni rezerwatów przyrody. Najwięcej obiektów tej rangi, które zajmują największą powierzchnię, występuje w Nadleśnictwie Hajnówka. Na powierzchni 5761 ha znajduje się tam 13 obiektów rezerwatowych.  

Rezerwat przyrody „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej”, położony w Puszczy Białowieskiej na terenie trzech Nadleśnictw: Białowieża, Browsk i Hajnówka, jest największym rezerwatem przyrody, również w całym kraju. Jego powierzchnia wynosi 8580 ha. Został on powołany zarządzeniem Ministra Środowiska w 2003 r. w celu ochrony: lasów naturalnych i zbliżonych do naturalnych, typowych dla Puszczy Białowieskiej łęgów i olsów oraz siedlisk leśnych z dominacją starych drzewostanów z dużym udziałem olszy, dębu, jesionu, a także licznych gatunków rzadkich i chronionych roślin zielnych, grzybów i zwierząt oraz utrzymania procesów ekologicznych i zachowania różnorodności biologicznej. Występuje on w wielu najlepiej zachowanych fragmentach Puszczy Białowieskiej. Taka struktura powierzchniowa wyróżnia go spośród innych obiektów tej rangi.
Z kolei najmniejszym rezerwatem przyrody jest „Brzozowy Grąd”, położony na wyspie o tej samej nazwie, na Jeziorze Studzienicznym w Puszczy Augustowskiej, na terenie Nadleśnictwa Szczebra. Jego powierzchnia wynosi 0,08 ha. Został powołany zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w 1963 r. Przedmiotem ochrony rezerwatu są stanowiska obuwika pospolitego (Cypripedium calceolus) – rośliny objętej ścisłą ochroną gatunkową.
     
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody funkcjonuje podział na typy i podtypy rezerwatów przyrody. Stosuje się równolegle dwa podziały, ze względu na główny przedmiot ochrony oraz dominujący typ ekosystemów (każdy rezerwat może zostać przypisany do jednego rodzaju, dwóch typów i dwóch podtypów). Pozwala to na dokładniejsze określenie zasobów przyrodniczych danego obiektu oraz sprawniejszy nadzór i zarzadzanie. W zależności od głównego przedmiotu ochrony na terenie RDLP w Białymstoku wyróżnia się 8 rodzajów rezerwatów przyrody spośród dziewięciu wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska.
Najliczniejsze rezerwaty (81 obiektów – 59%), to rezerwaty leśne. Należy jednak zaznaczyć, że zbiorowiska leśne występują również w rezerwatach faunistycznych, florystycznych, krajobrazowych i wodnych.                                                                                                            
W Polsce wyodrębniono 1525 rezerwatów przyrody obejmujące łącznie około 169 tysięcy ha (według stanu na kwiecień 2024 roku), co stanowi 0,54% powierzchni kraju . Spośród obecnie funkcjonujących 1525 rezerwatów przyrody w Polsce – 1441 rezerwatów (94%) znajduje się w zarządzie PGL LP. W przypadku RDLP w Białymstoku spośród 142 rezerwatów - większość, bo aż 131 (92%) rezerwatów przyrody położonych jest na gruntach zarządzanych przez PGL LP.

Obejmują obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory
i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Uznanie obszaru za rezerwat przyrody następuje w drodze zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Na terenie zarządzanym przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Białymstoku funkcjonuje 131 obiektów rezerwatowych o powierzchni 32324 ha, wśród których możemy wyróżnić (dane za 2024 rok):

• 81 rezerwatów leśnych
• 18 rezerwatów faunistycznych
• 15 rezerwatów torfowiskowych
• 6 rezerwatów krajobrazowych
• 6 rezerwatów florystycznych
• 3 rezerwaty wodne
• 1 rezerwat przyrody nieożywionej
• 1 rezerwat stepowy.  

Są to najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty. Mają one służyć nie tylko ochronie przyrody, ale być również polem badań naukowych, a także służyć szeroko rozumianej dydaktyce. Nadleśniczowie na terenie rezerwatów przyrody wykonują zadania z zakresu ochrony przyrody, zgodnie z ustaleniami planów ochrony, zadań ochronnych lub w przypadku ich braku postępują zgodnie z wytycznymi Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.

Na szczególną uwagę zasługują takie rezerwaty, jak:

• „Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą" - przyrody nieożywionej

• „Kulikówka" – o charakterze florystycznym (ochrona pióropusznika strusiego),

• "Antoniuk" - położony w granicach administracyjnych m. Białystok,

• „Lasy Naturalne Puszczy Białowieskiej" o pow. 8580,13 ha, mający na celu zachowanie lasów naturalnych i zbliżonych do naturalnych, typowych dla Puszczy Białowieskiej łęgów i olsów oraz siedlisk leśnych z dominacją starych drzewostanów z dużym udziałem olszy, dębu, jesionu, a także licznych gatunków rzadkich i chronionych roślin zielnych, grzybów i zwierząt oraz utrzymanie procesów ekologicznych i zachowanie różnordności biologicznej.