Wrotycz pospolity to roślina powszechnie występująca na terenie Europy, w tym także na terytorium Polski. Podobnie jak krwawnik, mniszek, łopian i nagietek wrotycz należy do rodziny roślin astrowatych. Występuje masowo m.in. na łąkach, polach, leśnych polanach i w przydrożnych rowach.

Jest to bardzo odporna roślina, dorastając nawet do 1,5 m wysokości. Posiada duże pierzaste liście oraz spłaszczone, bardzo ozdobne kwiatostany, złożone z żółtych kwiatów przypominających małe guziczki. Roślina kwitnie od czerwca do sierpnia/września.

fot. Anna Jakimiuk

Znany od dawna w medycynie ludowej, dziś uważany przez Unię Europejską za roślinę toksyczną, w rzeczywistości jest tanim i skutecznym remedium na wiele zdrowotnych problemów.

Istotny z medycznego punktu widzenia czynny związek rośliny to olejek eteryczny nazywany tujonem. Cechuje się on działaniem przeciwpasożytniczym. Wrotycz zwalcza głównie robaki obłe, czyli glisty i owsiki. Napar z wrotyczu stosuje się także zewnętrznie na rany, wszy oraz świerzbowce.

Tujon znajdujący się we wrotyczu pospolitym w dużych ilościach okazuje się środkiem toksycznym. Nie zaleca się picia naparu przygotowanego wyłącznie z suszonych lub świeżych kwiatów wrotyczu pospolitego. Do wewnętrznego i zewnętrznego stosowania można przygotować mieszankę z łyżki suszonych kwiatów byliny oraz ziela macierzanki, tymianku i piołunu.

Przedawkowanie skutkuje przede wszystkim nudnościami, wymiotami, biegunką, nadmiernym poceniem się, zmianą rytmu serca, zawrotami głowy. W niektórych przypadkach pojawią się omamy i częstomocz. Nalewka przygotowana z wrotyczu pospolitego wykazuje silnie uzależniające działanie.

Poza tym preparaty zawierające wyciąg z rośliny nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży. Wrotycz ma działanie poronne. Przenika także do mleka matki, nie jest więc zalecany kobietom karmiącym piersią.

Właściwości lecznicze wrotyczu wynikają również z zawartości aksylaryny w roślinie. Wykorzystuje się ją w leczeniu wirusa opryszczki. Wrotycz pospolity doskonale sprawdza się w przypadku zatruć i dolegliwości żołądkowych, ponieważ pobudza błonę żołądka do wydzielania śluzu. Z kolei w przypadku bólów reumatycznych używa się wcierek na obolałe miejsce.

Badania dowodzą, że wrotycz pospolity zawiera w swoim składzie partenolid. Ten z kolei charakteryzuje się silnym działaniem przeciwzapalnym.

Wrotycz ma naturalne właściwości (tj. charakterystyczny zapach) odstraszające owady.  Roślinę można rozdrobnić i natrzeć nią skórę. Nadaje się także do zaparzenia. Tak przygotowanym naparem spryskuje się ciało w celach ochronnych. By ustrzec się przed natarczywymi owadami, stosuje się olejek eteryczny z wrotyczu, jednak należy pamiętać, żeby nie stosować go bezpośrednio na skórę. Wymaga on rozcieńczenia z olejem.

Roślinę tą można posadzić w doniczce przy drzwiach wejściowych i w ten sposób uchronić się przed atakiem namolnych komarów. Co więcej, wewnątrz domu, suszona wrotycz odstrasza mrówki, mole odzieżowe oraz pchły, które ewentualnie nasz pupil przyniósł na sobie ze spaceru. Wrotycz sprawdzi się również w ogrodzie. Pozwala na walkę z takimi szkodnikami jak: mszyce, mrówki, pędraki, kwieciaki, gąsienice, owocówki. Preparaty z wrotyczu wykazują także działanie grzybobójcze, dlatego też mogą zostać wykorzystane przeciw chorobom grzybowym atakującym rośliny ogrodowe np. mączniak prawdziwy i rdze. Do zwalczania szkodników sporządza się gnojówkę, wyciąg, napar oraz wywar. Jeżeli posadzimy ją koło kalafiorów, pomidorów i ziemniaków – odstraszy stonkę.

Czy to dla ozdoby, czy dla ochrony lub właściwości leczniczych warto uprawiać wrotycz pospolity. Uprawa jest łatwa, a sama roślina bardzo prosta w pielęgnacji. Najlepiej rośnie na stanowiskach słonecznych, w ziemi umiarkowanie suchej i przepuszczalnej. Zaletą tej rośliny jest szybki wzrost i odporność na mróz, dlatego nie trzeba jej przesadzać czy okrywać na zimę. Po posadzeniu wrotyczu wiosną kwiaty pojawiają się już na przełomie lata i wczesnej jesieni.